Натыйжалуу окутуу бир нече кошумча компоненттерди талап кылат. Эң маанилүү баштоочулардын бири, белгилүү бир жөндөмдү өздөштүрүү үчүн мотивация болуп саналат.

Белгилүү болгондой, окуу мээде анатомиялык өзгөрүү (!) боло турган эмгекти көп талап кылган процесс. Бирок мээбиз абдан ачка. Дене салмагынын 2%ке жакынын түзүп, энергиянын 20%ке жакынын керектейт. Активдүү мээнин иштөөсүндө организмдин энергия чыгымынын көлөмү өтө жогору болгондуктан жана аларды калыбына келтирүү биологиялык көйгөй болгондуктан, мээ «керексиз чыгымдарды» азайтуу менен энергияны үнөмдөөгө умтулат.

Ушундан улам жаңы эле үйрөнө баштоо оңой иш эмес экени көрүнүп турат. Анда кантип окуу процессин натыйжалуураак кыла аласыз?

Бул жерде мотивация жардам берет. Анда ал кайдан келип чыгат жана аны студенттериңизге калыптандырууга кантип жардам бере аласыз?

1. Жаңы көндүмдөргө үйрөнүүдөн мурун, окуучуга “Бул эмне үчүн мага керек?” деген суроого жооп табууга жардам бериңиз.

Эгерде студент окуу актуалдуу жана маанилүү маселелерди чечээрин так түшүнсө, анын мээси маалыматты сиңирүүгө жана эстеп калууга көбүрөөк түрткү берет. Студент англис тили курстарына барууну чечсе, тилди кантип билүү керек деп же кошунаңыз кеңеш берсе, мындай аракеттин мааниси жок. Дагы бир нерсе, эгер адам Англияга көчүп кетсе жана окууга кирүү үчүн тилди билиш керек. Андан кийин жаңы өлкөдө сөзмө-сөз аман калуу үчүн англис тилин үйрөнүшүңүз керек болот, андыктан мээ маалыматты жакшыраак кабыл алып, аны көпкө эстеп калат. 

2. Дофамин – мотивациянын нейротрансмиттери.

Нейротрансмиттер дофамин мээ тарабынан өндүрүлөт жана иш-аракетти стимулдайт, анткени ал ички бекемдөөнүн жана сыйлыктын химиялык факторлорунун бири болуп саналат. Ал адамды иш-аракетке, ал эми бизде болсо жаны чеберчиликти өздештүрүүгө шыктандырат. Анын үстүнө, дофаминдин бөлүнүп чыгышы дароо сыйлык алууда гана эмес, аны күтүүдө да пайда болот. Потенциалдуу сыйлык жөнүндө ой мээни ыңгайлаштырууга жана татаал иш-аракеттерди жасоого жардам берет. Ошондуктан, окуучуларды окуунун кийинки кадамын аяктаганда күтө турган, максатка жетүү процессин тездете турган жакшылыктар жана сыйлыктар системасын иштеп чыгыныз. Ошондой эле спорт, жетиштүү күн, туура уйку, ошондой эле бир катар тамак-аштар мээнин өнүгүшүнө чоң жардам берет.

3. Бизге жакшы болгон нерсе жагат, ал эми кыйынчылыктар нааразычылык сезимин пайда кылат.

Студентти чоң долбоорго же татаал тапшырмага отурууга түрткү берүү кыйын болот, өзгөчө, эгерде ал ага кандай мамиле кылууну билбесе. Мээ табигый түрдө түшүнүксүз нерселердин баарын потенциалдуу коркунуч катары белгилейт, ошондуктан студент татаал жана түшүнүксүз долбоорду жөн эле таштап коюшу ыктымал. Бул сценарийди болтурбоо үчүн, окуучуңузга татаал максатты көптөгөн, көптөгөн майда тапшырмаларга бөлүүгө жардам бериңиз. Ар бир кичинекей тапшырманын ийгиликтүү аткарылышы мүмкүн экенине ынануу мүмкүнчүлүгүн берет жана берилген тапшырманы аяктаганда дофаминди күчөтүү студенттин эртеңки тапшырмага өтүү мүмкүнчүлүгүн жогорулатат.

4. Окуу боюнча өнөктөштөрдү/насаатчыларды табыңыз.

Адамдар биринчи кезекте коомдук жандыктар. Биз коомдо жашайбыз жана бул биздин чөйрөбүз, мамилебиз, адаттарыбыз ж.б. Бекеринен: «Досуң ким экенин айт, мен сага ким экениңди айтам» дешет. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, досуңуз семирип кетсе, сиз семирип кетүү ыктымалыңыз жогору болот, ал эми үй-бүлөңүздө тамеки чеккендер болсо, тамеки тартуу мүмкүнчүлүгүңүз да жогорулайт. Бул принципти колдонуңуз жана студенттерге ал үйрөнө ала турган же бул жагынан аларга колдоо көрсөтө турган адамдар менен курчоого жардам бериңиз. Тандалган багыт боюнча авторитет болгон насаатчыга ээ болуу студентке фокус коюууга жана окуунун жаңы жолунда калыптанууга жардам берет.